Монгол дахь реализмын дутагдалДэлхийн хоёрдугаар дайн эхэлсэнээр зогсолтонд орсон Европын кино урлагийн анхны сэргэлт дайны дараа Италид тохиосон. Энэ үеийн италийн найруулагчдын уран бүтээлд дайны дараах итали орны энгийн иргэдийн өдөр тутмын амьдралыг бодит байдалтай аль болох ойроор дүрслэн харуулах хандлага зонхилж байснаас 1940-1950 оны хоорондох италийн кино урлагийн сэргэлтийг Италийн неореализм буюу шинэ бодит байдал хэмээн судлаачид нэрлэсэн юм. Неореалист хэв маяг бүрэлдэхэд хэд хэдэн хүчин зүйл нөлөөлсөн бололтой байдаг. Эхнийх нь дайнаар Италийн, зөвхөн Италийн ч гэлтгүй Европын кино урлагийн салбар сүйрчихээд байсан болохоор том студи, хангалттай нөөц, мөнгө хөрөнгийн аль аль нь байсангүй. Ингээд тэд камераа бариад гудманд гарч, эгэл жирийн хүмүүсийг кинондоо тоглуулж байв. Хоёр дахь нь дайны үер Европын кино урлагийн салбар зогсолтонд орчихоод байсан болохоор европ үзэгчдийн цангааг Холливуудын кинонууд л тайлж байв. Гэтэл тухайн үед АНУ дэлхийн дайнаар экспортолж болох бүхнийг Европ руу зөөж, эдийн засаг нь тасралтгүй эрчимтэй өсч байлаа. Үүнийгээ дагаад Холливуудын кинонуудад нь ч чамин тансаг байдал давамгайлж байв. Өөрөөр хэлбэл дайнд зовж зүдэрсэн Европийн үзэгчид ба америк кинонуудын дунд маш том зөрүү байсан юм. Неореализмын гол бүтээл болох “Дугуйны хулгайчид” киноны нэг хэсэгт арай гэж киноны зурагт хуудас наах ажилд орсон гол баатар маань тэр үеийн Холливуудын од Рита Хейвортын “Гилда” киноны чамин тансаг зурагт хуудсыг нааж буй дүрслэл үзэгддэг. Яг энэ үедээ мань эр дугуйгаа хулгайд алдана. Бодит байдал ба мөрөөдөл хоёрын хэрцгий гэмээр зааг.
Тэгвэл өнөөдрийн Монголд ч нөхцөл байдал ийм байна. Уг нь Монголд социалист нийгмийн амьдрал, идеалыг аль болох бодитой дүрслэн үзүүлэх зорилготой соц-реалист урлагийн хэв маяг далан жил зонхилж байсан. Гэвч 1990 оноос хойш Монголын кино ба гэрэл зурагт реалист хандлага бараг үгүй болжээ. Тэнгис, Өргөөд нээлтээ хийж, үзэгчдийг байлдан дагуулдаг кинонуудын дийлэнх нь Зайсан орчимд баригдсан байруудад зураг авалтаа хийнэ. Киноны баатрууд нь benz, bmw эсвэл hammer л унана. Ингээд зураг авалтандаа эффектээр хүч нэмж улам гялгар болгоно. Харин тэрийг нь хороолол, нэгдүгээр хороолол эсвэл бүүр гэр хороололд амьдардаг үзэгчид үзнэ. Магадгүй, амьдралаас хол хөндий ч гоёо сайхан зүйл үзэгчдэд таалагдаж, ядаж л кино үзэх мөчдөө тэр гоёо ганган дүрслэл, хөөрхөн хүүхэн залууст сатааран мансуурдаг байж мэднэ. Яг л дэлхийн хоёрдугаар дайны үеийн европ шиг. Мэдээж үүнээс өөр төрлийн буюу ядарч, зовсон нийгмийн доод давхаргынхны кинонууд бий л дээ. Энэ тохиолдолд ихэвчлэн зовлонгийн тун нь хэтрэх бөгөөд гол дүрийн баатарт нь нэг хүний амьдралд байтугай хэд хэдэн хүний амьдралд багтамгүй зовлон тохионо. Уг нь зовлон заавал хэн нэгнээсээ хагацаж салах тохиолдлоор л илрэн гарах ёстой биш л дээ. Хоосон хонохгүйн тулд өглөөнөөс эхлээд орой хүртэл ажиллаж, энэ л амьдралын буулганд мөрөөдлүүд нь замхран үгүй болж байгаа миний л адил мянга мянган албан хаагчдын, технологийн хийгээд нийгмийн эрчимтэй хувьсал өөрчлөлтөнд дасан зохицохоор хичээх дунд эргэм насныхны амьдрал аль аль нь тэр чигээрээ драм. Үхэл хагацал, гэнэтийн тохиол үгүйгээр шүү дээ. Гэрэл зурагуудад нь ч нэг их ялгаагүй. Хүчтэй эффект, бодит байдлаас тасархай хээнцэр гоёмсог байдал л зонхилно.
Жишээлбэл, саяхан “12” нэртэй хөрөг гэрэл зургийн үзэсгэлэн Блю Мүүн галлерейд нээлтээ хийсэн. Уран бүтээлчдийн зорилго нь энэ цаг үед амьдарч буй Монголын уран зохиолын томоохон төлөөллүүдийн хөрөг зургийг амьдад нь авч үлдэх байсан бололтой. Сайхан санаа. Гэвч нөгөө бодит байдал энд ахиад л алга. Манай үе үеийн зохиолчид хамгийн сайхан хувцсаа өмсөж, зүүцгээжээ. Ихэнх зураг авалтыг студид хийсэн бололтой. Харахад сайхан л хөргүүд үлдэж. Гэхдээ зөвхөн харахад л сайхан. Тэнд зургаа үлдээсэн зохиолчид хэн байсан нь эндээс огтхон ч харагдахгүй. Зурганд хөргөө үлдээсэн эрхмүүдийг танихгүй хүнд бол өвөө нарын инстаграм хуудас үзэж байгаагаас ямар ч ялгаа алга. Ядаж л зураг авалтаа ажлынх нь ширээний ард, өдөр тутмынх нь хувцастай хийсэн бол арай өөр үр дүн гарах байсан болов уу. Мэдээж хэрэг туурвих эрх хэзээд уран бүтээлчийнх. Түүнд нь халдах ч миний хийх ажил биш. Хамгийн гол нь үзэгчид маань өөрсдөө энэ бүх хийсвэрлэлд хэдийнээ дасаж, өөрийгөө, эргэн тойрноо бодитоор харахыг хүсэхээ байсан нь л эмгэнэлтэй. Бид хэн юм бэ, бид хаана байна вэ, бид хаашаа зорино вэ.
Мэдээний эх сурвалж:
http://time.mn/149_5489ps: manai damin paragraph bolgoj bicvel ix zgr bn
